Ký ức không quên
Ngược dòng lịch sử, vào cuối năm 1959, đầu năm 1960, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự hỗ trợ của Lực lượng vũ trang cách mạng, Nhân dân Miền Nam đã vùng lên khởi nghĩa giành Chính quyền ở nhiều vùng nông thôn. Cách mạng Miền Nam bước sang một giai đoạn phát triển mới, tinh thần của cán bộ, đảng viên và Nhân dân tràn đầy khí thế tiến công, trong đó có cán bộ, đảng viên và Nhân dân Sài Gòn – Gia Định.
Tháng 5/1961, do yêu cầu phát triển của phong trào, nhằm mở rộng địa bàn hoạt động, Khu ủy Sài Gòn - Gia Định quyết định hợp nhất 2 địa phương Gò Vấp và Hóc Môn thành quận Gò Môn bao gồm 21 xã, thị trấn. Khu ủy quyết định lấy địa bàn Gò Môn làm trọng điểm để chỉ đạo phong trào đấu tranh cách mạng toàn vùng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhân dân Gò Môn tự trang bị giáo mác, gậy tầm vông vạt nhọn, đồng loạt nổi dậy, xuống đường tuần hành, biểu tình đòi Mỹ cút về nước, kêu gọi binh lính ngụy quay về với Nhân dân cùng đấu tranh giải phóng quê hương, giải phóng dân tộc. Trong thời gian ngắn, quần chúng Nhân dân đã làm chủ thôn xóm; quân địch co cụm trong các đồn bót không dám hành động.
Đầu năm 1962, địch tiến hành “Quốc sách ấp chiến lược” nhằm cô lập cách mạng miền Nam, giành lại vùng nông thôn, đánh bật lực lượng vũ trang và cơ sở cách mạng của ta ra khỏi Nhân dân. Trước tình hình trên, Quận ủy Gò Môn tiến hành củng cố lại lực lượng. Từ Đảng viên đến lực lượng nòng cốt cảm tình với cách mạng đều có sự liên hệ chặt chẽ, kín đáo hơn. Chính nhờ tổ chức bí mật và nửa bí mật mà phong trào vũ trang tuyên truyền kết hợp binh vận, biệt động, đánh ngụy ngay tại quận lỵ lại tiếp tục phát triển và giành được những thắng lợi quan trọng. “Quốc sách ấp chiến lược” bị quân Sài Gòn – Gia Định, trong đó có quân dân Gò Môn phá rã ngay sào huyệt của chúng. Chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” (1961-1965) của Mỹ bị phá sản, chúng chuyển sang chiến lược “Chiến tranh cục bộ” ở Miền Nam Việt Nam.
Ở vùng ven đô, chúng tăng cường các hoạt động quân sự nhằm tìm diệt cơ quan lãnh đạo của Thành ủy, Quận ủy, lực lượng vũ trang; đánh phá các cơ sở hậu cần, kho vũ khí, đạn dược của ta. Khu ủy Sài Gòn – Gia Định triệu tập hội nghị và đưa ra quyết định: nhiệm vụ quan trọng đầu tiên là gấp rút chọn người từ các quận ven đô để tập trung huấn luyện, hình thành 6 Tiểu đoàn mũi nhọn, trong đó có Tiểu đoàn 2 Gò Môn (Tiểu đoàn 2 Quyết Thắng). Riêng các đội biệt động thống nhất lại hình thành đơn vị Biệt động F100 và đặc công được bố trí ra ven đô, cạnh các tiểu đoàn mũi nhọn. Địa bàn quận Gò Môn có Đội biệt động 67A, 67B tiếp tục hoạt động mạnh mẽ, tạo nhiều trận đánh táo bạo ngay vùng địch kiểm soát, gây cho chúng bạt hồn kinh vía, chia lửa với các trận đánh vũ trang.
Vào ngày 12/11/1964, tại vùng căn cứ cách mạng xã Trung An (nay thuộc huyện Củ Chi) đã ghi lại một sự kiện lịch sử rất thương tâm. Do có kẻ chỉ điểm nên địch đã càn quét, tấn công bất ngờ. Ta rơi vào thế bị động nên rút xuống địa đạo ẩn náo. Địch phát hiện ra miệng hầm, chúng dùng thuốc nổ ném xuống địa đạo; tất cả chiến sĩ Trung đội Gò Môn và khoảng 60 cán bộ, chiến sĩ, đồng bào xã Trung An đã hy sinh dưới lòng địa đạo. Sự hy sinh anh dũng của chiến sĩ, đồng bào là sự mất mát to lớn nhưng cũng chính là động lực, là sức mạnh cho Nhân dân ta tiêu diệt kẻ thù, đem lại thanh bình cho quê hương đất nước.
Giữa năm 1965, Khu ủy Sài Gòn – Gia Định quyết định thành lập Phân khu Gò Môn (thay cho Quận Gò Môn) gồm một số xã của Gò Vấp, Hóc Môn và một số xã của Củ Chi. Lực lượng vũ trang của Phân khu Gò Môn có Tiểu đoàn 2 Quyết Thắng. Hoạt động của Tiểu đoàn là đưa từng đại hội từ căn cứ Trung An xuống Bình Mỹ qua Tân Phú Trung để hỗ trợ phong trào chiến tranh du kích đang phát triển mạnh. Bấy giờ mỗi xã đều có một tiểu đội du kích mật và một trung đội dân quân tự vệ làm nhiệm vụ diệt ác phá kềm.
Đến năm 1966-1967, để phù hợp với tình hình thực tế chiến trường, Phân khu ủy Sài Gòn- Gia Định thành lập lại quận Gò Môn. Sau cuộc tổng tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968, vào đầu năm 1969, nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển biến mau lẹ của tình hình chung, Khu ủy Phân khu I đã quyết định giải thể Quận Gò Môn để chia thành 4 Quận là Đông Môn, Tây Môn, Nam Chi và Bắc Chi để dễ chỉ đạo cho phù hợp với chiến trường chia cắt.
Gò môn – truyền thống bất tử
Tuy chỉ hình thành và phát triển trong 9 năm, song truyền thống Gò Môn với những trang sử hào hùng đã trở thành bất tử, nói lên ý chí chiến đấu kiên cường, bất khuất, không quản ngại mọi khó khăn gian khổ, hy sinh. Đảng bộ và quân dân Gò Môn đã góp phần cùng quân dân miền Nam đánh cho Mỹ - ngụy những đòn nặng nề, đập tan uy thế xâm lược hung hãn của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai. Quận Gò Môn nơi nào cũng biến thành chiến trường thiêu đốt quân cướp nước và bán nước. Bằng sức mạnh của lòng căm thù giặc, quân dân Gò Môn đã giữ vững truyền thống yêu nước, đấu tranh chống ngoại xâm của ông cha ta, chiến đấu dũng cảm, hy sinh oanh liệt, lập nên những chiến công vang dội, góp phần xứng đáng vào công cuộc chiến đấu giải phóng Sài Gòn, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
TRÂN TRỌNG GIÁ TRỊ HÒA BÌNH
Để lưu lại “chứng tích lịch sử” cũng như làm điểm tựa, bệ phóng cho thế hệ hôm nay hiểu biết hơn, ghi nhớ công ơn về truyền thống lịch sử vùng đất Gò Môn, ngày 27/7/1991, Bia tưởng niệm cán bộ, chiến sĩ Trung đội Gò Môn được khánh thành tại ấp An Bình, xã Trung An (huyện Củ Chi) và được trùng tu, sửa chữa vào năm 2019. Di tích lịch sử ý nghĩa này từ lâu đã trở thành điểm hẹn đi vào nền nếp, truyền thống hàng năm của Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân bốn quận huyện, như một nét văn hóa lịch sử in đậm trong tâm khảm mỗi người dân về Trung đội Gò Môn oai hùng.
Cũng chính từ truyền thống hào hùng bất khuất của Gò Môn năm xưa, bốn quận huyện (Gò Vấp, 12, Củ Chi, Hóc Môn) hôm nay ra sức vượt qua mọi khó khăn, thách thức, không ngừng vươn lên, tiếp tục hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong quá trình xây dựng và phát triển toàn diện, vững chắc. Trải qua một chặng đường dài đầy gian nan, thử thách, giờ nay vùng đất Gò Môn đang từng ngày thay da đổi thịt. Tình hình kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng và công tác xây dựng Đảng đạt được nhiều thành tựu quan trọng.
62 năm trôi qua, Gò Môn năm xưa vẫn sừng sững hiên ngang giữa vùng Đất Thép, dấu ấn sâu đậm đi vào lòng người, nét son tô đậm truyền thống cách mạng của Đảng bộ, Chính Quyền và Nhân dân bốn quận huyện. Tin rằng, cùng với sự phát triển không ngừng của du lịch sinh thái ở các xã ven sông Sài Gòn, Gò Môn hôm nay trở thành địa chỉ đỏ quen thuộc, là điểm đến tham quan của nhiều du khách, điểm sinh hoạt, về nguồn của thế hệ thanh niên Củ Chi.
Về đây với mảnh đất Gò Môn, bồi hồi dâng nén hương thơm, kính cẩn nghiêng mình bày tỏ lòng thành kính trước anh linh các anh hùng liệt sĩ, các thế hệ cùng quay quần bên nhau ôn lại lịch sử hào hùng, chiêm nghiệm về cuộc sống thanh bình và đổi mới hôm nay, để thấy rõ hơn thành quả đấu tranh cách mạng kiên cường của Gò Môn năm xưa dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Bác Hồ kính yêu, từ đó càng biết yêu thương, trân quý và quyết tâm ra sức giữ gìn, phát triển quê hương ngày càng giàu đẹp, ấm no, hạnh phúc./.